1- پيوند اعضا و انعقاد قرارداد
2- مفهوم پيوند اعضا
3- قرارداد پيوند عضو
4- ديدگاه فقهاي موافق (اعضاي انسان زنده و مرده)
5- اعتبار قرارداد پيوند اعضا در نظام حقوقي
6- اوصاف و آثار قرارداد پيوند اعضا
7- بررسي قوانين در حيطه پيوند اعضا
8- مسائل و فروعات پيوند اعضا
9- مسئوليت كيفري قطع كننده اعضاي ميت
10-...
با پیشرفت علوم و دانش بشری، پیوند اعضاو اهدای عضو به عنوان یکی از دستاوردهای نوین علم پزشکی و پدیده های نو وارد عرصه جامعه شد. پیوند اعضا نیز مانند همه علوم جدید در کنار مزیتها، چالشهایی را نیز برای افراد جامعه به وجود آورد. تحولات سریع علمی در زمینههای مختلف از جمله علوم انسانی و طبیعی، پرسشهای بسیاری را در مقابل محققان و اندیشمندان قرار داده و روز به روز به تناسب روز افزون این تحولات پرسشهایی نیز افزوده میگردد. پیشرفت علم پزشکی در زمینه پیوند اعضا هم باعث به وجود آمدن سوالات بسیاری شده و از جنبههای علمی، اخلاقی، و فقهی مورد بحث قرار گرفته. یکی از مسائل بسیار مهمی که در این باره مورد بحث قرار گرفته قراردادهایی است که مابین دو طرف جهت انجام عمل پیوند عضو بسته میشود و به موجب این قرارداد یکی از طرفین عضوی از بدن خود را به منظور پیوند به طرف دیگر واگذار مینماید. این واگذاری عضو سبب مطرح شدن سوالات بسیاری شده است که پاسخگویی به آنها به علت آثار تعیین کننده ای که در حقوق دارد بسیار پراهمیت میباشد.
اولین موضوعی که در این کتاب به آن پرداخته شده است مبانی و کلیاتی در مورد پیوند اعضا میباشد که سعی شده است در آن مفهوم پیوند اعضا از تمامی جهات تشریح شود و پس از آن اطلاعات پزشکی لازم در این خصوص توضیح داده شده زیرا گام نخست جهت واگذاری و پیوند اعضا بررسی جوانب پزشکی آن میباشد و تا زمانی که از این مرحله گذر نکنیم و اطلاعات کافی وجود نداشته باشد جهات قانونی آن قابل بررسی نمیباشد و بامشکلاتی روبروست. در فصل اول به این موضوع پرداخته شده است.
موضوع بعدی که در این کتاب به آن پرداخته شده بیان مختصری از تاریخچه پیوند اعضاء میباشد تا مشخص شود این پدیده از کی و چگونه پا به عرصه وجود نهاده است و دارای چه سابقه ای در ایران و جهان میباشد و پیشینه تاریخی پیوند اعضاء به حد کفایت توضیح داده شده و همچنین انواع پیوند عضو و تعاریف مربوط به عضو و انواع آن هم پس از آن به اجمال بیان گردیده.
از موضوعات اصلی و بسیار مهمی که در این کتاب به آن پرداخته شد و یکی از پرسشهای مهم در این عرصه نیز میباشد منابع تأمین عضو جهت پیوند میباشد که این سوال مهم را مطرح میکند که اعضای مورد نیاز برای پیوند اعضاء به غیر از انسان زنده و مرگ مغزی از کدام منابع قابل تأمین است و علم پزشکی در این خصوص چه پیشرفتهایی داشته و آیا قانون استفاده از این منابع را مجاز میداند یا خیر به عنوان مثال برداشت عضو از حیوانات و انسانهایی که دچار مرگ مغزی شده اند در این بخش مورد بررسی کامل قرار گرفته است و همینطور به جهت پاسخ به این سوالات مرگ از جنبه ی پزشکی مورد تعریف قرار گرفته و به بررسی این که مرگ مغزی چگونه رخ میدهد و چه ملاکهایی جهت قطعی دانستن آن لازم است و تفاوت آن با کما پرداخته ایم که تمامی این مباحث ذکر شده در فصل اول مورد بررسی قرار گرفت.
پس از آشنایی با مسائل مذکور که لازم بود در ابتداین کتاب جهت آشنایی خواننده با پدیده پیوند اعضا صورت پذیرد در فصل دوم به موضوع بسیار مهم و شالوده اصلی این تحقیق یعنی قرارداد پیوند عضو پرداخته شده و رابطه انسان با اعضای بدنش از جهات مختلف بررسی شده و این موضوع که آیا انسان نسبت به اعضای بدن خود حق سلطه و تصرف دارد یا خیر و سپس به موضوع معامله ی اعضای بدن پرداخته شد و در این خصوص دیدگاه فقهای موافق و مخالف به حد کفایت بیان گردید که این موارد در فصل دوم توضیح داده شده است.
در فصل نخست مفهوم قرارداد در حقوق ایران را مورد بررسی قرار داده و با وجودی که قرارداد پیوند عضو به طور خاص مورد تعریف قانونگذار قرار نگرفته است این نوع قرارداد را با توجه به تعاریف علمای حقوق به اختصار بیان شده و پس از آن شرایط اساسی صحت این قرارداد مورد بررسی کامل قرار گرفت که سوالاتی از این قبیل در آن قسمت پاسخ داده شد که چه شرایطی لازم است تا قانونگذار این قرارداد را به رسمیت بشناسد و اینکه چه اشخاصی میتوانند طرف قرارداد باشند و اینکه مورد معامله که همان عضو است در اینجا چه شرایطی را باید دارا باشد. اینها نمونه ای از سوالات مطرح شده در این قسمت بود که به آنها پاسخ کافی داده شد.
بررسی ماهیت حقوقی قرارداد پیوند اعضا موضوع دیگر این کتاب است که به دو صورت قرارداد معوض و غیرمعوض قابل تصور است و هر کدام به طور مفصل توضیح داده شده است.
در بخش بعدی به اعتبار قرارداد پیوند اعضا مورد قرار گرفت و در فصل اول اوصاف این قرارداد، به این معنا که قرارداد پیوند عضو دارای اوصافی میباشد که تا حد زیادی باعث تفاوت آن با قراردادهای دیگر میشود و مهم ترین اوصاف این قرارداد ذکر شد. به عنوان مثال در این قرارداد دهنده عضو نمیتواند به انتقال هر عضوی از بدنش تعهد کند و مثال دیگر اینکه با انتقال عضو و پیوند آن به بیمار نیازمند این عقد در زمره عقودی قرار میگیرد که با رضایت طرفین قابل اقاله نمیباشد.
هم چنین هر قراردادی پس از انعقاد آثاری را در پی دارد که بر رابطه طرفین قرارداد حاکم شده و آنها را ملزم به اجرای آن میکند و با منعقد شدن این قرارداد هم یکسری آثار پدیدار میشود که برخی به مرحله پیش از پرداخت عضو و برخی به بعد از برداشت عضو و پیوند آن به گیرنده مربوط است. بررسی این آثار موضوع بعدی این کتاب است.
بررسی مواردی که باعث انحلال قرارداد پیوند عضو میشوند هم در بخش دوم مبحث دوم مطرح گردیده که بیان میکند چه مسائل و اتفاقاتی در روند پیوند عضو میتواند باعث انحلال این قرارداد شود به طور مثال اگر یکی از طرفین بعد از توافق و قبل از برداشت عضو فوت کند، قرارداد هم منحل میشود زیرا با فوت شخصی که قرار است عضوش از بدنش جدا شود اذنی که متضمن جواز برداشت عضو بوده از بین رفته، موارد دیگر انحلال هم به طور کامل در این قسمت توضیح داده شد.
هم چنین در فصل دوم از این بخش به مواضع قوانین کشور از جمله قانون اساسی، قانون مجازات اسلامی، و قوانین و مقررات پزشکی، بهداشتی و اصول اخلاقی پرداخته شد و پس از آن حالات و انتقال اعضا بعد از مرگ هم چنین وصیت نسبت به اعضای بدن و شرایط صحت و نفوذ آن توضیح داده شد و فتاوی برخی از مراجع تقلید نیز به اختصار مطرح گردید.
آخرین موضوعی که در این کتاب به آن پرداخته شد مسئولیت کیفری قطع کننده عضو و تطبیق آن با قوانین موجود و بالاخص قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 است که آیا در صورت انجام عمل پیوند عضو ضمانی بر عهده او میباشد یا خیر و در چه صورت عمل او فاقد مسئولیت کیفری میباشد. در این کتاب از مقالات ، مجلات و روزنامهها در خصوص پیوند عضو و نیز برخی استفتائات مربوط به موضوع به کار گرفته شده است.