يكي از موضوعات مهمي كه در سال‌هاي اخير به لحاظ اهميت و پيشرفت‌هاي علمي كه در زمينه پزشكي صورت پذيرفته و تحول اين حرفه و ايجاد تخصص‌هاي گوناگون و نهايتا تبعات آن به جهت بهره گيري از ابزار مختلف در تشخيص و درمان و پيشگيري كه منجر به در معرض خطر قرار گرفتن مصلحت نفس و عقل شده، بحث حقوق پزشكي و متعاقب آن مسئوليت پزشكان است كه ميزان شكايات عليه آنان و عدم آگاهي اين قشر و همچنين عموم مردم در اين زمينه، نياز مبرم به تحقيق در اين خصوص را ايجاب مي‌نمايد. بديهي است در چنين شرايطي اهميت شأن پزشكان به عنوان خدمتگذاران صديق جامعه و قضات محترم جهت رسيدگي به پرونده‌هاي مطروحه در اين زمينه و همچنين وكلاء در راستاي دفاع از موكل و نهايتا بيماران براي حفظ حقوق مربوط به خود و احترام متقابل به حقوق پزشكان و با توجه به وقوف بر عدم علم و دانش كامل مرتبطين و نارضايتي شديد مردم و همچنين پزشكان عزيز نسبت به دعاوي مطروحه عليه آنان بررسي در اين باب را دو چندان مي‌نمايد. كه چه بسا مطالب مطروحه در اين زمينه موجب افزايش سطح دانش جامعه و نهايتا كاهش دعاوي غيرمرتبط و يا تسريع در رسيدگي به پرونده‌هاي مزبور در محاكم و احقاق حقوق آنان توسط همكاران محترم وكيل گردد.

با توجه به اين كه در خصوص مسئوليت مدني پزشكان تحقيقات بسياري صورت پذيرفته و اگرچه به عنوان يك معضل در زمينه حقوقي و پزشكي مطرح مي‌باشد اما هيچ گاه به اندازه زمان حاضر به جهت گسترش و رشد روز افزون اين علم، حاد و جدي نبوده است. اگرچه در اين زمينه به شكل محدود در شرع مقدس در خصوص مباني مربوطه بررسي صورت پذيرفته و همچنين توسط مسئولين و صاحبنظران علوم پزشكي و حقوق، نظرياتي در متون مربوط به مسئوليت ارائه گرديده اما واقعيت اين است كه ادبيات حقوقي ما در زمينه مسئوليت مدني پزشكان چندان رضايت بخش نبوده است. لذا هدف از بررسي و ارائه نظريه اي جامع در خصوص موجبات تأثيرگذار بر معافيت و سقوط مسئوليت مدني پزشكان و مباني مربوطه مي‌باشد جهت رفع مشكلات و موانع پيش روي قضات محاكم و پزشكان محترم و همچنين فراهم نمودن امكان بهره برداري هرچه مطلوبتر براي وكلاء است كه عدم حل و بررسي اين مسئله اجتماعي به دليل عدم توجه كافي به بايسته‌ها و ضرورت‌هاي لازمه در اين خصوص مي‌باشد.

مطالب این نوشتار مشتمل بر چهار فصل است که عبارتند از:

فصل اول: کلیات شامل سه مبحث اعم از: تعاریف و مفاهیم، مبانی و انواع و ارکان مسئولیت مدنی پزشکان و همچنین سیر تحول تاریخی معافیت و سقوط مسئولیت مدنی آن‌ها.

فصل دوم: مبانی معافیت و سقوط مسئولیت مدنی پزشکان که هر یک به تفکیک در دو مبحث جداگانه مجموعا به صورت مبانی فقهی، حقوقی و قانونی مربوطه بیان گردیده است.

فصل سوم: بررسی اسباب معافیت مسئولیت مدنی پزشکان که شامل پنج مبحث: مشروعیت اعمال پزشکی، تخصص پزشک و رعایت موازین فنی و نظامات دولتی، رضایت بیمار، ابراء طبیب و استثنائات حکومتی می‌باشد.

فصل چهارم: در این فصل نیز اسباب سقوط مسئولیت مدنی پزشکان در هفت مبحث شامل: فعل زیان دیده (بیمار) و شخص ثالث، قوه قاهره، فوریت‌های پزشکی، اعمال حق و رفتار متعارف، غرور اجبار و اکراه، فسخ، ناممکن شدن انجام تعهد نیز تشریح گردیده است.