1- پيشينه تداخل جنايات
2- اركان و شرايط تداخل جنايات
3- تداخل قصاص در فقه مذاهب خمسه
4- تداخل قصاص در حقوق ايران
5- تداخل ديه در فقه مذاهب خمسه
6- تداخل ديه در حقوق ايران
منظور از تداخل جنایات این است که جنایات متعدد و مختلفی از سوی فرد جانی بر فرد مجنیعلیه وارد شود که این جنایات با ضربه واحد یا ضربات متعدد ایجاد شده و نیز ممکن است جنایات علیه اعضاء، منافع و نفس باعث قطع عضو یا اعضای متعدد، زوال منافع، جراحات سر و صورت، جراحات سایر اعضاء و در نهایت فوت مجنیعلیه گردد. جنایات متعدد علیه نفس و مادون نفس مجازات قصاص و یا پرداخت دیه را در پیدارد.
در رابطه با جنایات متعددی که بر اعضاء و منافع وارد شده و منتهی به فوت مجنیعلیه میگردد، تعداد ضربات، رابطه استنادی قتل به ضربات و فاصله زمانی میان ضربات از جمله عواملی هستند که در ثبوت حکم تداخل، تنزل مجازاتها، اجرای یک مجازات و پرداخت یک دیه و نیز حکم به عدم تداخل و اجرای مجازاتهای متعدد جانی مؤثر واقع میشوند؛ تعداد ضربات شامل ایراد ضربه واحد و ایراد چندین ضربه است و جنایات پدید آمده یا جنایات طولی و یا جنایات عرضی هستند. فاصله زمانی میان ضربات گاه زیاد بوده و گاه فاصله کوتاه است و جراحات به طور متوالی و متعاقب وارد میشود.
ایراد جنایات مختلف بر اعضاء و منافع و ایراد جراحات متعدد بر سر و سایر اعضاء که منتهی به فوت نشده، از جمله مباحثی است که بدان پرداخته شده است.
این موضوع از جمله مباحث حقوق جزا و کیفری، و جرایم علیه اشخاص میباشد و از دیدگاه فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاه فقهی آن ناظر بر فقه امامیه و فقه مذاهب اربعه اهل سنت شامل فقه شافعی، مالکی، حنفی و حنبلی بوده، و دیدگاه حقوقی آن مشتمل بر قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 و قانون جدید مصوب 1392 میباشد.
این موضوع در کتب مفصل فقهی، تا حدودی مورد توجه قرار گرفته، اما مطالب به صورت مجزا و منسجم مطرح نشده و ارکان و شروط آن به طور دقیق احصاء نشده است. آنچه که بیشتر در کتب فقهی شاهد آن هستیم تداخل قصاص طرف در نفس و تداخل دیه طرف در دیه نفس بوده و تعدد و تداخل قصاص اطراف و منافع در یکدیگر کمتر مورد توجه فقها قرار گرفته است. مطالب مربوط به تعدد و تداخل دیات اطراف در یکدیگر نیز به طور پراکنده مطرح گردیده است. به طور کلی میتوان گفت، ضابطه و معیار دقیقی در خصوص تداخل جنایات موجب قصاص و دیه وجود ندارد و آراء و نظرات فقها با اختلاف همراه است.
قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 نیز به پیروی از فقه امامیه، در مواد پراکندهای به این موضوع پرداخته اما تداخل جنایات در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 دارای عنوان شده و مورد بررسی دقیقتری قرار گرفته است.
این کتاب شامل مقدمه، سه فصل و نتیجه است. از آنجا که این کتاب ناظر به پنج فقه از مذاهب امامیه، شافعیه، مالکیه، حنفیه و حنبلیه است ضرورت دارد تا در اولین فصل آن، مفاهیم اصلی و مرتبت با موضوع، از دیدگاه فقهی مورد بررسی قرار گیرد و چون این کتاب حقوق ایران را نیز مورد ملاحظه قرار داده، این مفاهیم از نظر مقنن نیز مورد توجه قرار گرفته است. در این فصل ارکان و شرایط تداخل در جنایات موجب قصاص و دیه احصاء شدهاند تا با تحریر دقیقتر موضوع، موارد مشابه مشخص گردد و با تعریف جامع و مانعی، نظرات فقها و نظر مقنن مورد بررسی قرار گیرد.
جنایات در یک تقسیم بندی به جنایات عمد و جنایات غیرعمد تقسیم میگردد. مجازات جانی در قبال جنایات عمد، قصاص است زیرا با قصد و عمد باعث جراحت بر اعضاء و منافع و یا جنایت بر نفس میشود. تکلیف جانی و عاقله وی در قبال جنایات خطایی و شبه عمد، پرداخت دیه میباشد. براین اساس، با توجه به ماهیت جنایت است که ضمانت و مسئولیت جانی تفاوت میکند و آثار و احکام جنایات متعدد و متداخلِ وی نیز تفاوت میکند. لذا در فصل دوم به احکام تداخل در مجازات قصاص جانی پرداخته، و از آنجایی که جنایات متعدد و مختلف بر نفس و مادون نفس به طور عمد واقع شده، احکام تداخل و یا عدم تداخل مجازاتهای قصاص اعضاء و نفس از دیدگاه فقه مذاهب خمسه و قانون ایران مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل سوم نیز نظرات فقها و مقنن در خصوص تعدد و تداخل دیات در اعضاء و منافع و نفس مورد بررسی قرار گرفته است. زیرا احکام مربوط به دیات و آثار تعدد و تداخل آن متفاوت است و ضابطه مشخص تری دارد.