از
سال‌ها پیش‌که تدریس زبان عربی را در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ایران
شروع نمودم، به مشکلات و نیازهای دانشجویان ایرانی برای یافتن معانی
گوناگون‌ وکاربردي‌ واژه‌های عربی پی بردم.

در
طی این مدّت بارها دانشجویان از نگارنده درخواست کردند که فرهنگ لغتي برای
آنان تألیف کنم تا بتوانند به آسانی به مقصود خود دست یابند و به کمک آن
متون مطبوعاتی و نيز متون‌ ادبی معاصر را ترجمه کنند.

در
پی درخواست‌های مکرّر و با توکّل به خداوند متعال و به امید برداشتن گامی
کوچک در خدمت به زبان قرآن کریم، به گردآوری واژه‌هایی که امروزه در میان
عرب‌زبانان کاربرد بیشتری دارد مشغول شدم، در ابتدای امر هدفم برآورده
نمودن نیاز دانشجویان نسبت به قرائت مطبوعات بود، امّا با گذشت زمان برآن
شدم که فرهنگ لغت را گسترش دهم، به امید آن‌که بتوانم بخشی از نیازهای
طالبان زبان عربی به‌ویژه دانشجویان این رشته را برآورده سازم.

 
براي جلوگيري از ضعف و نارسايي‌هاي موجود که در فرهنگ لغت‌هاي ديگر مشاهده
نمودم و براي تکميل کارم به بهترين نحو ممکن از سرکار خانم زهرا رحماني که
دير زماني نه چندان دور دانشجوي اينجانب در دانشکدة ادبيّات دکتر علي
شريعتي در شهر مقدّس مشهد بودند و اکنون خود استادي فاضل و برجسته هستند،
کمک جستم که با زحمات چندين ساله و بي‌وقفه ايشان و با صبر و حوصله در خور
تحسين و دقّت فراوان تغييرات چشمگيري را در فرهنگ لغت بوجود آوردند و
هزاران واژه و اصطلاح جديد به آن افزودند و از هيچ تلاشي در اين زمينه
فروگذار نکردند و چندين بار نيز زحمت بازخواني، تطبيق و غلط‌گيري واژه‌ها
را به دوش کشيدند و تا آخرين مراحل يار و مددکار اينجانب بودند واينک به
لطف خداوند منّان حاصل سخت کوشي‌هاي پانزده ساله‌مان را تحت عنوان «المعجم
الحديث» يا «فرهنگ لغت نوين» به چاپ مي‌سپاريم و با فروتني اذعان مي‌کنيم
که کمال، مختصّ خداوند بلندمرتبه است؛ بنابراین هر کاری که انسان انجام
دهد، به حکم جایزالخطا بودنش، کم و بیش با کاستی‌ها و لغزش‌هایی همراه است،
لذا از استادان گرانقدر و دانشجويان گرامي درخواست مي‌کنيم ما را از
راهنمايي‌هاي خويش محروم نسازند و در صورت مشاهدة هر نوع اشکال مؤلّفين را
از طریق این نشانی‌ها (تهران، شهرری، دانشگاه علم‌حدیث، گروه‌عربی ياzahrarahmani3@gmail.com  آگاه سازند تا إن شاءَ الله در فرصت‌ها‌ی آینده کمبودهای آن برطرف گردد.

پیش از مطالعة فرهنگ لغت نظر استادان فرهيخته و دانشجویان عزيز و نکته‌سنج را به مطالب زیر جلب می‌کنيم:

الف. نکته‌ها

1. المعجم الحديث
(فرهنگ لغت نوين)، فرهنگ لغت عربي به فارسي است که بیش از چهل هزار واژه و
هزاران اصطلاح تازه به همراه بيش از پنجاه هزار کاربرد نو و جدید دارد.

2. اساس کار مؤلّفين در ضبط کلمات و معانی آن‌ها دو فرهنگ لغت عربی به عربی المـنجد في اللّغة ‌و المـعجم ‌الوسيط بوده و از فرهنگ لغت‌هاي  عربی دیگر نیز کم و بیش بهره برده‌اند.

3.
معادل‌ها و برابرنهاده‌های این فرهنگ لغت یک ترجمه خشک و بی‌روح از
واژه‌های عربی نیست، بلکه در حدّ توان سعی شده معادل‌هایی انتخاب شود که به
طور دقيق با معانی واژه‌های عربی و کاربرد آن‌ها نزد عرب زبانان مطابقت
داشته باشد.

4. برای سهولت یافتن کلمات، حرف اوّل مبنای کار قرار گرفته است، مثلاً: «أبْکیٰ» در باب «أ» قرار گرفته و «تَدانِـﻲ» در «تاء» و «غَوّاصَة» در «غین».

5. در خصوص فعل‌ها، صیغة مفرد مذکر غائب اساس کار قرار گرفته است؛ بنابراین جوینده باید به اوّلین صیغة فعل‌ها توجّه داشته باشد.

6. در مواردی که فعلی از قلم افتاده باشد می‌توان به هم خانوادة آن مانند مصدر، اسم فاعل و... رجوع کرد.

7. از آوردن واژه‌هایی که در زبان فارسی و عربی به یک معنی به کار می رود، پرهیز شده است.

8 .
جمع واژه‌هایی که وزن و آهنگ آن‌ها برای فارسی زبانان نامأنوس است و یا
کاربرد بیشتری دارد، آورده شده و از آوردن جمع‌هایی که فارسی‌زبانان با
آن‌ها آشنایی دارند و یا کمتر استعمال می‌شود، خودداری شده است.

9. سعی شده ابتدا معانی پرکاربرد کلمات نوشته شود و سپس معاني کم کاربرد.

10.
از آوردن واژه‌ها و الفاظ محلّی که در لهجه‌هاي گوناگون زبان عربي اختلاف
دارند ، جز در موارد بسيار اندکي که ضرورت اقتضا کرده و معادل فصيحي براي
واژه وجود نداشته خودداري شده است، مانند: نارنگي: يوسف أَفندی (سوريه و لبنان)، لالنكی (عراق)، مانْدرينا (تونس و الجزاير و مراكش) و سعي نموده‌ايم سلامت زبان عربي فصيح را کاملاً حفظ نماييم.

11.
ابتدا معانی حقیقی کلمات و سپس معانی مجازی آن‌ها نوشته شده است، مثلاً،
انقلاب: واژگون شدن، دمرو شدن (حقیقی) و کودتا (مجازی)، أَصْبَحَ: در وقت
صبح قرارگرفت (حقیقی) و گردید (مجازی)، مازالَ: برطرف نشد (حقیقی) و هنوز
(مجازی).

12.
معمولاً معانی دقیق واژه‌ها از جمله دریافت می‌‌شود، لذا مؤلّف در حدّ
ضرورت، پاره‌ای از کلمات را در قالب جمله معنا کرده است. در ضمن برای رعایت
اختصار و پرهیز از پرحجم شدن کتاب تا آنجایی که معنای کلمه بدون آوردن
جمله روشن بوده، از آوردن مثال خودداری شده است.

13. از آوردن معانی کم کاربرد و متروک کلمات پرهیز گردیده است.

14.
دانشجویان زبان و ادبیات عربی باید به این مسأله توجّه داشته باشند که
استفاده از فرهنگ‌ لغت‌های دو زبانه (عربی به فارسی) یک امر مقطعی و موقّتی
است و مراجعه به این گونه فرهنگ‌لغت‌ها تا زمانی سودمند است که هنوز
دانشجو تسلّط کافی برای استفاده از فرهنگ‌ لغت‌های یک زبانه (عربی به عربی)
را پیدا نکرده است؛ بنابراین دانشجویان گرامی باید سعی کنند تا پس از پشت
سر نهادن نخستین سال‌های تحصیلی به فرهنگ‌ لغت‌های عربی به عربی مراجعه
کنند و بهتر آن است که به موازات استفاده از فرهنگ‌ لغت‌های عربی به فارسی،
از فرهنگ لغت‌هاي عربی به عربی نیز استفاده نمایند.

15.
سعی شده این فرهنگ لغت، زودیاب و مختصر باشد و به دانشجويان در قرائت
مطبوعات و متون ادبی معاصر کمک کند، با این وجود، اساتید فاضل و باتجربه
‌نیز از آن بی‌نیاز نخواهند بود.

ب.سپاسگزاري