1- كليات(تعاريف، مفاهيم و مباني)
2- ترك فعل به عنوان عنصر مادي معاونت در حقوق جزاي اختصاصي
3- مباني نظري
4- ملاك تحقق معاونت در جرم
5- مباني عملي (رويه قضايي) ترك فعل به عنوان عنصر مادي معاونت در جرم
6-شرايط و مصاديق تحقق معاونت در جرم از طريق ترك فعل
7- شرايط تحقق ترك فعل به عنوان عنصر مادي معاونت در جرم
8- مصاديق معاونت در جرم و امكان تحقق آنها از طريق ترك فعل
9- امكان تحقق معاونت از طريق ترك فعل در جرايم غير عمدي
از دیر باز جرایم را بر حسب عنصر مادی، به دو دسته تقسیم می‌کرده اند؛ یکی جرایمی که عنصر مادی آنها فعل و دیگر جرایمی که عنصر مادی آنها ترک فعل است.
بعلاوه، این سؤال همیشه مطرح بود که آیا ترک فعل، می‌تواند در شرایط خاصی، عنصر مادی جرایمی را تشکیل دهد که معمولا با فعل مثبت ارتکاب می‌یابند؟
در صورت پاسخ مثبت به سؤال فوق آیا ترک فعل می‌تواند به عنوان عنصر مادی جرم معاونت تلقی گردد و در این صورت آیا نیازمند به تحقق شرایط خاصی افزون بر شرایط معاونت از طریق فعل مثبت، می‌باشد؟
تحلیل و پاسخ به این سؤالات در حقوق موضوعه ایران و فقه اسلامی همواره موافقان و مخالفانی را داشته است.
در این راستا ضمن احصای دیدگاه‌های نظری موافق و مخالف در حقوق موضوعه ایران و پیشینه تقننینی معاونت از طریق ترک فعل با نگاهی اجمالی به حقوق سایر کشورها و بررسی دیدگاه‌های عملی از جمله رویه قضایی و همچنین نظریات فقهی، به مواضع هر کدام پرداخته و سپس شرایط لازم رای تحقق جرم معاونت از طریق ترک فعل را بیان کرده ایم و در پایان برداشت نویسنده از موضع دیدگاه‌های نظری و عملی حقوق موضوعه ایران با مراجعه به کتب و مواد قانونی در این خصوص شرح داده شده است. تا بتوانیم پیشنهادهایی را در صورت امکان، جهت اجرای هر چه بهتر عدالت و جلوگیری از تشتت آرای نظری و قضایی مذکور ارایه دهیم.
از آن جایی که در زمینه مسؤول بودن یا نبودن تارک فعل بعنوان عنصر مادی جرم نظرات و دیدگاه‌های موافق و مخالف زیادی وجود داشته و آرای قضایی ضد و نقیضی در این خصوص صادر گردیده، لازم بوده تا ابتدا به بررسی ضمان یا عدم ضمان تارک فعل به عنوان مباشر جرم و سپس به عنوان معاون جرم پرداخته شود.
موضوعی که تا قبل از تصویب قانون مجازات مصوب 1392 مخالفان بسیاری حتی در خصوص تحقق ترک فعل به عنوان مباشرت در برخی از جرایم از جمله قتل داشته، مخالفان در این خصوص نه تنها معاونت از طریق ترک فعل را نپذیرفته بلکه از پذیرش ضمان تارک فعل به عنوان مباشر یا مسبب نیز خودداری ورزیده اند، لکن پس از تصویب قانون مزبور قانونگذار موضع خود را صراحتا در خصوص تحقق جرم از طریق ترک فعل پذیرفته، لکن هم چنان در خصوص تحقق یا عدم تحقق معاونت از طریق ترک فعل ساکت است.
بنابراین لازم است تا در این باره آرای موافق و مخالف نظری و عملی به دقت تحلیل و تبیین گردد که آیا امکان تحقق معاونت از طریق ترک فعل به عنوان رکن مادی جرم وجود دارد یا خیر؟
لازم به ذکر است که در این خصوص باید هم از مواد قانونی در رابطه با معاونت اعم از آنکه اصول کلی معاونت را بیان کند و یا آنکه در موارد خاص جرم انگاری شده باشد، استفاده شود.
در همین راستا در این پژوهش تلاش شده است تا در حد امکان از یافته‌های محققین و دیدگاه‌های فقهی و حقوقی در حوزه علم حقوق جزا بهره ببریم.
انتظار می‌رود این امر زمینه نگرشی جدید به مسائل حقوق جزا را فراهم نموده و با به چالش کشیدن نگاه‌های سنتی و تک بعدی، کمک شایانی به پویایی و به روز شدن آنها نماید.
هدف اصلی پژوهش مزبور این است که آیا بر اساس متون فقهی و قوانین موضوعه ایران و دیدگاه‌های نظری و عملی، امکان تحقق جرم معاونت از طریق ترک فعل به عنوان رکن مادی جرم در شرایط خاصی وجود دارد همانگونه که مجرم با انجام دادن فعل مثبت در ارتکاب جرم معاونت می‌کند.
به عبارت دیگر آیا بر اساس حقوق ایران، ترک فعل می‌تواند عنصر مادی معاونت در جرم را تشکیل دهد؟
معاونت در جرم، در کتب و آثار حقوق جزای عمومی بحث و بررسی و مطالعه صورت گرفته است. اما آنچه که پس از بررسی‌های صورت گرفته در مراکز و منابع علمی معتبر یاد شده انجام داده ایم، و ظاهرا تا کنون مورد توجه قرار نگرفته، تجزیه و تحلیل دیدگاه‌های نظری و عملی(رویه قضایی) موافقان و مخالفان با ارایه ی ضابطه ای برای پذیرش معاونت از طریق ترک فعل در حقوق موضوعه ایران است.
در این پژوهش به تحلیل همه جانبه مصادیق فقهی و قانونی معاونت در جرم و امکان یا عدم امکان تحقق آن از طریق ترک فعل پرداخته شد.
پژوهش حاضر، 2 بخش اصلی را در بر می‌گیرد؛ که عبارت خواهند بود از:
- در بخش اول که خود دارای سه فصل است، ابتدا با کلیاتی پیرامون تحقیق، آشنا شدیم و در فصل اول به ادبیات تحقیق از جمله بررسی عناصر جرم، تعریف دو مفهوم معاونت و ترک فعل از دیدگاه حقوقی و فقهی پرداخته شد، در آخر نیز پس از بررسی پیشینه معاونت در جرم در حقوق موضوعه ایران با اصطلاحات مشابه معاونت از جمله شرکت و تسبیب پرداخته ایم و در فصل دوم به مبانی نظری موافق و مخالف پذیرش ترک فعل به عنوان عنصر مادی معاونت در جرم و در فصل سوم به مبانی عملی (رویه قضایی) موافق و مخالف ترک فعل به عنوان عنصر مادی معاونت در جرم پرداخته شد.
- در بخش دوم که خود مشتمل بر چهار فصل است، در فصل اول به شرایط تحقق ترک فعل به عنوان عنصر مادی معاونت در جرم پرداخته شد. در فصل دوم به بررسی مصادیق قانونی و فقهی معاونت در جرم از طریق ترک فعل و در فصل سوم به بررسی امکان تحقق معاونت از طریق ترک فعل در جرایم غیر عمدی پرداختیم و بالاخره در فصل چهارم به بررسی ترک فعل به عنوان عنصر مادی معاونت در حقوق جزای اختصاصی، پرداختیم.
در آخر نیز نتایج حاصل از انجام پژوهش مطرح می‌شود و پس از آن، پیشنهادهایی در راستای نتایج اخذ شده ارایه خواهد گردید.